Tijd voor de beleidsmakers om in actie te schieten hoor ik u denken. Dit had ook de Vlaamse minister van Omgeving niet misverstaan. “Elke druppel telt. Daarom scherpen we de hemelwaterverordening aan: regenwater opvangen en hergebruiken wordt de regel, net als meer ruimte om water in de bodem te laten sijpelen. Regenwater afvoeren wordt de uitzondering. Hiermee zetten we opnieuw een belangrijke stap in onze Blue Deal”, aldus de betrokken minister.
In dit artikel wordt er, na een korte toelichting over de inwerkingtreding en de voorbereidende werken, ingegaan op de veranderingen die voor u relevant kunnen zijn in de toekomst. Het doel is dan ook om u wegwijs te maken in de nieuwe regelgeving.
Op 10 februari 2023 keurde de Vlaamse Regering een nieuwe aangescherpte hemelwaterverordening goed. Deze nieuwe Hemelwaterverordening 2023 treedt voor particulieren in werking op 2 oktober 2023. Omwille van de complexiteit van grotere bouwwerken volgt het openbaar domein in januari 2025. Op deze manier geven ook overheden het goede voorbeeld in het kader van de Blue Deal, een proactief programma van de Vlaamse Regering om de kans op waterschaarste te beperken.
Dit besluit is niet van toepassing op van vergunning vrijgestelde handelingen die voor 2 oktober 2023 zijn aangevat, noch op vergunningsaanvragen en meldingen die voor 2 oktober 2023 worden ingediend.
Ruim 15 % van de totale oppervlakte in Vlaanderen is verhard, wat maakt dat onze bodem niet in staat is om voldoende water op te nemen. Hierdoor wordt de afvoer van water versneld wat tot een verminderde infiltratiecapaciteit leidt. Dit heeft overstromingen tot gevolg en daarnaast worden de grondwatervoorraden onvoldoende aangevuld. De geldende Vlaamse regels rond opvang van hemelwater hielden onvoldoende rekening met deze evoluties, waardoor een herziening nodig was.
De nieuwe Hemelwaterverordening maakt werk van de verhoging van de minimale volumes van hemelwaterputten; de verplichting van plaatsing van een hemelwaterput bij verbouwing of uitbreiding aan bestaande gebouwen; de verplichting om het opgevangen hemelwater maximaal te gebruiken voor toepassingen waar geen drinkwaterkwaliteit voor nodig is; de vergroting van het buffervolume en infiltratieoppervlakte van de verplichte infiltratievoorziening; een groter buffervolume voor grote verharde oppervlakten; de invoering van de mogelijkheid om verplichtingen met betrekking tot hemelwater collectief op te nemen.
Om de leesbaarheid van het besluit te garanderen heeft de wetgever het toepassingsgebied sterk vereenvoudigd door artikel 3 en 4 van de Hemelwaterverordening van 2013 samen te voegen. Deze duidelijke afbakening dient de rechtszekerheid van de burger ten goede te komen. De nieuwe Hemelwaterverordening verduidelijkt dat het om verhardingen of daken moet gaan waar het regenwater op valt. In dat opzicht vallen verhardingen waar er geen rechtstreekse regenval is, niet onder de verordening. Hier kan bijvoorbeeld gedacht worden aan verhardingen in tunnels, in ondergrondse garages, e.d.
Hoofdstuk 4 van de nieuwe Hemelwaterverordening handelt over de normen voor de verplichte plaatsing van een hemelwaterput, infiltratievoorziening of buffervoorziening met vertraagde afvoer. Dit betekent uiteraard niet dat van de ene op de andere dag alle hemelwaterputten te klein zouden blijken of dat elke oprit in Vlaanderen zou moeten opgebroken worden.
In artikel 7 van de nieuwe Hemelwaterverordening valt namelijk te lezen dat deze nieuwe regels enkel gelden voor projecten zoals nieuwbouw, grondige verbouwingen of werken aan de afwatering of uitbreiding van een bestaand gebouw dat een woongelegenheid bevat. Verder in dit artikel verduidelijkt de wetgever onder andere wat het minimale volume van de hemelwaterput dient te bedragen. Zo dient het minimale volume 5000 liter te bedragen bij een horizontale dakoppervlakte kleiner dan 80 vierkante meter. Verder wordt er uiteengezet wat de regeling is bij meerdere woongelegenheden of de situatie waarbij er al een hemelwaterput voor het bestaande gebouw aanwezig is. Tenslotte regelt dit artikel de aanwezigheid van een operationele pompinstallatie en aftappunten die het gebruik van het opgevangen hemelwater mogelijk maken. Dit opgevangen hemelwater wordt, zoals reeds eerder aangehaald maximaal gebruikt voor toepassingen waar geen drinkwaterkwaliteit voor nodig is, waaronder wasmachine, toiletspoeling, poetswater en gebruik buiten.
Verder wordt in artikel 8 van de nieuwe Hemelwaterverordening verduidelijkt wanneer één of meerdere infiltratievoorzieningen vereist zijn. Een infiltratievoorziening zorgt voor de opvang van hemelwater door de infiltratie hiervan. Omdat er in het verleden onder de oude regelgeving problemen zijn vastgesteld bij slecht werkende te diepe ondergrondse infiltratievoorzieningen, wordt aangegeven dat de aanleg van bovengrondse infiltratievoorzieningen de basis is. Als er om technische redenen geen infiltratievoorziening kan worden aangelegd, wordt een buffervoorziening aangelegd als de in rekening te brengen afwaterende oppervlakte groter is dan 1000 vierkante meter.
Artikel 12 van de nieuwe Hemelwaterverordening stelt dat op gemotiveerd verzoek van de vergunningsaanvrager, de bevoegde overheid, bij de beoordeling van een omgevingsvergunningsaanvraag uitzonderingen kan toestaan op de verplichtingen van dit besluit als dat om specifieke redenen met betrekking tot de mogelijkheden van gebruik, wettelijke voorschriften of plaatselijke terreinkenmerken verantwoord of noodzakelijk is. Onder de oude regelgeving was er vaak onduidelijkheid over welke maatregelen konden gebruikt worden om een uitzondering aan te vragen. Op grond van dit artikel kan de vergunningsverlener alle mogelijke oplossingen toelaten.
Tenslotte wordt in de slotbepaling de periode aangegeven waarbinnen de gemeenteraden en provincieraden de lokale stedenbouwkundige verordeningen in overeenstemming met de voorschriften van deze verordening moeten brengen. Het blijft echter mogelijk voor sommige gemeenten om een strenger beleid vast te leggen in gemeentelijke verordeningen. Het is dus zeker aan te raden om u goed te informeren bij uw gemeente voordat u aan de werken begint.
De Vlaamse overheid werkt volop aan de organisatie van infosessies met en voor de bouwsector. Vanuit diverse hoeken werd aan de overheid gevraagd om een technisch achtergronddocument met heldere toelichtingen op te stellen. Om de Vlaming wegwijs te maken in de nieuwe regelgeving werkt de Vlaamse overheid dus volop aan een handleiding met goede praktijkvoorbeelden, zowel voor specialisten als voor burgers. Er komt ook een praktische rekentool om de Vlaming bij te staan in dit proces. Of de nieuwe Hemelwaterverordening daadwerkelijk de hemel wordt in geprezen valt nog af te wachten.
Auteurs: Gregory Grouwels i.s.m. Robin Geusens
