In essentie beoogt het CBAM een toename te voorkomen van de CO2-uitstoot buiten de grenzen van de EU, die echter intrinsiek samenhangt met de consumptie en handelsstromen binnen de EU. Het doel is om een eerlijke prijs vast te stellen voor de CO2-uitstoot tijdens de productie van koolstofintensieve goederen en om een schonere industriële productie te stimuleren. De zogenaamde CBAM-goederen omvatten cement, elektriciteit, kunstmest, aluminium, ijzer, staal en waterstof. Importeurs van deze goederen moeten de ingebedde emissies ervan rapporteren, wat in principe alle kooldioxide (CO₂) omvat die nodig was om de producten te vervaardigen en te leveren.
Het CBAM maakt deel uit van de Europese Green Deal, die tot doel heeft de EU tegen 2050 klimaatneutraal te maken. Om daadwerkelijk bij te dragen aan een wereldwijde vermindering van de uitstoot, moet ervoor worden gezorgd dat de overgang naar een klimaatneutrale economie niet louter leidt tot een verplaatsing van de milieubelasting naar buiten de grenzen van Europa. Met het CBAM vult de EU de bestaande EU-regeling aan voor de handel in emissierechten (EU ETS), die in 2005 werd ingesteld.
In tegenstelling tot de EU-ETS zullen CBAM-certificaten niet verhandelbaar zijn. Ongebruikte CBAM-certificaten zullen door de Europese Commissie zonder enige compensatie worden geannuleerd. Het zal echter mogelijk zijn om een terugkoop aan te vragen van overtollige CBAM-certificaten door de lidstaten.
Wanneer wordt het CBAM van kracht?
De CBAM-overgangsfase loopt van 1 oktober 2023 tot en met 31 december 2025. Gedurende deze periode geldt alleen de verplichting tot rapportering en hoeven nog geen certificaten te worden gekocht of ingeleverd. De overgangsfase moet de tenuitvoerlegging van de CBAM-regels vergemakkelijken en als leerperiode dienen voor de belanghebbenden, waaronder importeurs, producenten en autoriteiten. Om belanghebbenden tijdens deze overgangsperiode te ondersteunen, heeft de Europese Commissie praktische richtsnoeren op haar website gepubliceerd. De Europese Commissie verzamelt in deze periode ook informatie over ingebedde emissies, ter voorbereiding op de definitieve periode.
De definitieve CBAM-regeling treedt in werking op 1 januari 2026. Vanaf die datum moeten EU-importeurs van goederen die onder het toepassingsgebied van het CBAM vallen, zich bij de nationale autoriteiten registreren als “vergunde CBAM-aangevers”. Importeurs zullen CBAM-certificaten moeten kopen die overeenkomen met de koolstofprijs die zou zijn betaald als de goederen waren geproduceerd volgens de EU-koolstoftarifering. Indien in een derde land reeds een koolstofprijs is betaald, wordt deze in mindering gebracht op de CBAM-verplichting. Het aantal CBAM-certificaten dat de importeurs elk jaar moeten inleveren, hangt af van de emissies die zij voor het voorgaande kalenderjaar hebben gerapporteerd.
Het CBAM vereenvoudigen?
In navolging van het omnibuspakket van 26 februari 2025 heeft de Europese Commissie verschillende maatregelen genomen om de wetgeving op verschillende gebieden, waaronder CBAM, te vereenvoudigen. De Commissie stelt voor om de CBAM-vereisten voor kleine importeurs te vereenvoudigen door een nieuwe de-minimisvrijstelling in te voeren voor invoer van minder dan 50 ton. Deze wijziging zou volgens de Commissie nog steeds ongeveer 99 % van de totale emissies in het kader van het CBAM dekken, terwijl ongeveer 90 % van de importeurs zou worden vrijgesteld.
Voor importeurs die binnen het toepassingsgebied van het CBAM blijven, zijn de voorgestelde wijzigingen bedoeld om de naleving te vergemakkelijken. De belangrijkste verbeteringen zijn onder meer de stroomlijning van de vergunningsprocedure voor aangevers, de vereenvoudiging van de emissieberekeningen en de verduidelijking van het beheer van de financiële verplichtingen in het kader van het CBAM.
Het Europees Parlement is dit voorstel voor de verordening tot wijziging van het CBAM nog aan het analyseren en kan amendementen voorstellen. Het is belangrijk op te merken dat, voordat wijzigingen in het CBAM officieel worden aangenomen, de bestaande regels van de CBAM-verordening en de uitvoeringsverordeningen nog steeds van toepassing zijn.
