Familiebedrijven schenken of vererven: het kan fiscaal voordelig
Om de continuïteit van familiebedrijven te ondersteunen en duurzame tewerkstelling te garanderen, voorziet het Vlaamse Gewest in twee gunstregimes voor de overdracht van familiebedrijven.
In de schenkbelasting gaat het om een vrijstelling voor de schenking (volle eigendom, blote eigendom of vruchtgebruik) van de activa van een familiale ondernemingen of de aandelen van een familiale vennootschap.
Om te kwalificeren moet de onderneming of de vennootschap aan bepaalde voorwaarden voldoen. Zowel de onderneming, als de vennootschap moet een nijverheids-, handels-, ambachts- of landbouwbedrijf of een vrij beroep tot voorwerp hebben en uitoefenen. Voor vennootschappen komen daar nog enkele extra voorwaarden bij, nl. (i) een minimaal aantal aandelen in “familiaal bezit” hebben en (ii) uitoefenen van een reële economische activiteit.
Er geldt een weerlegbaar vermoeden dat een vennootschap geen reële economische activiteit uitoefent, wanneer voldaan is aan twee specifieke parameters in de jaarrekening, nl. (i) wanneer het onroerend goed van de vennootschap meer bedraagt dan 50% van het totaal actief en wanneer tegelijkertijd (ii) de post “bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen” minder dan 1,50% van de totale activa uitmaakt. De vennootschap kan wel het tegenbewijs leveren dat er wel degelijke een reële economische activiteit is.
Opgelet: het feit dat uw vennootschap niet tegelijkertijd aan voormelde twee parameters voldoet, betekent nog niet dat u daarom automatisch in aanmerking komt voor de gunstregimes. Net zoals u het tegenbewijs van economische activiteit kan leveren, kan ook VLABEL het bewijs leveren dat toch niet voldaan is aan de voorwaarde van een reële economische activiteit.[1]
In de erfbelasting bedraagt het tarief voor de verkrijging van familiale ondernemingen of vennootschappen 3% (rechte lijn en partners) of 7% (anderen). De voorwaarden waaraan voldaan moet zijn, zijn identiek aan deze van de schenkbelasting.
Patrimoniumvennootschappen wiens activiteit zich beperkt tot het passief beheer van privaat onroerend goed, zijn per definitie uitgesloten van deze gunstmaatregelen. Hetzelfde geldt voor zuivere managementvennootschappen die louter deelnemen in het beheer van een andere vennootschap, zonder zelf enige marktgerichte exploitatie te verrichten en holdingvennootschappen die enkel passief participaties houden en beheren en daaruit voortvloeiende taken en opdrachten uitoefenen.
1ste aandachtspunt: vastgoed in de (actieve) vennootschap
Zoals gezegd, zijn loutere patrimoniumvennootschappen uitgesloten van het gunstregime. Dit betekent echter niet dat indien uw vennootschap ook privévastgoed heeft, dit per definitie een streep door uw rekening hoeft te zijn.
Recente rechtspraak[2] heeft bevestigd dat het gunstregime integraal kan worden toegepast op de vererving van aandelen in familiale vennootschappen die een reële economische activiteit hebben, maar daarnaast ook eigenaar zijn van terreinen of gebouwen die niet of slechts gedeeltelijk voor de economische activiteit worden gebruikt. Zolang uw vennootschap dus een reële economische activiteit heeft (bv. de uitbating van een slagerij), hoeft het feit dat er daarnaast ook vastgoed in de vennootschap zit, geen beletsel te vormen.
Is uw familiebedrijf een onderneming, dan wijzen wij erop dat de regels daar anders liggen. Voor ondernemingen geldt het gunstregime immers enkel voor de activa die beroepsmatig geïnvesteerd zijn in de onderneming en is er een uitdrukkelijke uitsluiting van de onroerende goederen die hoofdzakelijk tot bewoning worden aangewend of bestemd zijn.
2de aandachtspunt: vastgoedvennootschappen
Hiervoor hadden we het al over actieve vennootschapen, die ook (privé) vastgoed hebben en wat daarvan de impact is. Daarnaast hebben er zich ook op het vlak van de effectieve vastgoedvennootschappen enkele opmerkelijke evoluties voorgedaan.
Daar waar VLABEL voorheen enkel de verhuur van vastgoed aan vennootschappen binnen de groep (moeder-, dochter- of zustervennootschap) erkende als een economische activiteit en dit voor zover er geen enkel ander onroerend goed aanwezig was, breidt recente rechtspraak dit verder uit. Voortaan wordt ook aanvaard dat een holding die bedrijfsvastgoed binnen de groep én aan derden verhuurt (“gemende activiteit”) een reële economische activiteit kan hebben, met name wanneer de verhuur van bedrijfspanden het louter passief beheer van het onroerend goed overstijgt. Dit is het geval wanneer de bedrijfspanden beroepsmatig voor lange duur worden verhuurd voor doeleinden van de economische exploitatie van de huurders[3].
Eveneens recent, werd bovendien bevestigd dat indien een vastgoedvennootschap, naast bedrijfspanden die beroepsmatig gebruikt worden, ook privaat onroerend goed, al dan niet verhuurd of gebruikt door de bestuurder, bezit, dit evenmin de toepassing van de gunstregimes belet.[4]
Ook vastgoedvennootschappen die aan projectontwikkeling doen komen in aanmerking, nl. wanneer ze op een duurzame wijze maatschappelijke meerwaarde genereren. Daarbij houdt de rechtspraak rekening met de omvang van de projecten, de markt waarbinnen de projecten kaderen (bv. studentenkamers), regelmatige aan-en verkoop van vastgoed en de professionele en gestructureerde aanpak.[5]
3de aandachtspunt: professionele vennootschap die deelneemt in een associatie
Indien u uw activiteiten als vrij beroeper (advocaat, dokter, kinesist, architect) ondergebracht heeft in een professionele vennootschap en via deze vennootschap prestaties levert aan een overkoepelende associatie (bv. een associatie van advocaten, kinesisten, …), die vervolgens deze prestaties uit factureert aan de klanten, is er goed nieuws. Recent heeft de rechtbank van eerste aanleg te Gent[6] bevestigd dat een professionele vennootschap economische prestaties levert, ook wanneer zij niet rechtstreeks factureert aan haar klanten, maar dit gebeurt via de associatie, en dus ook in aanmerking komt voor het gunstregime. Het feit dat de professionele vennootschap ook aandeelhouder is van de associatie waarin ze een onbezoldigd bestuurdersmandaat uitoefent, zorgt er niet voor dat deze als managementvennootschap – zonder reële economische activiteit – gekwalificeerd moet worden.
4de aandachtspunt: de holdingvennootschap
Zoals gezegd, zijn zuivere holdingvennootschapen uitgesloten van de gunstregimes. Iets anders is het echter als de holdingvennootschap voor minstens 30% in een actieve dochter participeert of kan aantonen dat zij zelf een reële economische activiteit heeft.[7]
In dat eerste geval, nl. wanneer de holding voor ten minste 30% in een actieve dochter (die als familiale vennootschap kwalificeert) participeert, kan de holding gedeeltelijk toepassing maken van de gunstregimes, nl. ten belope van haar deelneming.
In het tweede geval is alles nog rooskleuriger. Kan de holdingvennootschap bewijzen dat haar activiteiten het passieve beheer van financiële participaties overstijgen en dat zij een effectieve exploitatie of activiteit van operationele of economische aard tot voorwerp heeft en uitoefent, dan zal de holding zelf kwalificeren als familiale vennootschap en kan zij dus toepassing maken van de gunstregimes.
5de aandachtpunt: impact van kapitaalvermindering na schenking of overlijden
Om de toepassing van het gunstregime te kunnen behouden, mag het kapitaal van de vennootschap gedurende de drie jaar volgend op de schenking of het overlijden niet dalen door uitkeringen of terugbetalingen. Daalt het kapitaal wel, dan wordt evenredig het normale tarief verschuldigd.
Recente rechtspraak[8] bevestigt dat deze evenredige berekening als volgt moet gebeuren: stel, u schenkt 25% van de aandelen van uw familiale vennootschap. Binnen de drie jaar na de schenking wordt het kapitaal van de vennootschap met 40% verminderd en dit ten belope van 100.000 EUR. In dat geval zal de reguliere schenkbelasting verschuldigd zijn op 25% van die kapitaalvermindering, nl. op 25.000 EUR.
6de aandachtpunt: wijziging van de activiteit van het familiebedrijf na schenking of overlijden
Om het gunstregime te behouden , moet uw bedrijf niet enkel op het moment van schenking of overlijden over een reële economische activiteit beschikken, er moet ook een economische activiteit gedurende een periode van minimaal drie jaar behouden blijven. Betekent dit het einde van het verhaal indien u bijvoorbeeld een doktersvennootschap heeft, maar geen van uw naasten dokter is en er dus geen mogelijkheid is om die activiteit als dusdanig verder te zetten? Nee!
Recent werd bevestigd dat niet vereist is dat de vennootschap dezelfde activiteit blijft uitoefenen. Zolang er een kwalificerende activiteit wordt uitgeoefend (nl. een nijverheids-, handels-, ambachts- of landbouwactiviteit of een vrij beroep), kan het gunstregime behouden blijven. Uw doktersvennootschap kan dus ook perfect verdergezet worden door er de uitbating van een kapperszaak of een bakkerij in onder te brengen.
Het gunstregime blijft eveneens behouden wanneer u de geschonken of geërfde aandelen verder schenkt of verkoopt aan een derde. De overnemer moet dan wel gedurende de periode van drie jaar een (maar niet noodzakelijk dezelfde) economische activiteit verderzetten. In dergelijke gevallen doet u er goed aan om in de verkoopovereenkomst van de aandelen een clausule op te nemen waarin u voorziet dat indien de koper deze verplichting niet naleeft, hij/zij de bijkomende erf- of schenkbelasting moet vergoeden.
Tenslotte: bezint voor u begint: ruling en/of attest?
Heeft u een vermoeden dat uw familiebedrijf zich mogelijks op de rand van het toepassingsgebied van het gunstregime bevindt? Dan doet u er vooreerst goed aan om bij Monard Law juridisch advies in te winnen. Anderzijds doet u er in dat geval mogelijks ook goed aan om uw geplande verrichting aan de rulingdienst voor te leggen en zo zekerheid te verkrijgen omtrent de vraag of u al dan niet voor het gunstregime in aanmerking komt.
Daarnaast kan u voorafgaand aan de authentieke akte van schenking ook een voorafgaand attest aanvragen blij VLABEL. In dat attest zal VLABEL bevestigen of er op het moment van het verzoek en op basis van de gegevens die door u aangereikt zijn, al dan niet aan de voorwaarden is voldaan. Aangenomen dat de feitelijke gegevens op het moment van de schenking niet gewijzigd zijn en dat uw familiebedrijf ook in de drie jaar na de schenking aan de voorwaarden blijft voldoen, moet VLABEL dit attest respecteren en kan men hier dus niet zomaar op terugkomen.[9]
Wilt u na het lezen van dit artikel werk maken van uw (familiale) opvolging? Uw Monard Law expert zit graag vrijblijvend met u samen om met u te bespreken wat voor u en uw bedrijf de beste oplossing is.
[1] Gent 1 oktober 2024
[2] GwH 23 maart 2023, nr. 51/2023.
[3] Gent 19 november 2024, 2023/AR/712.
[4] Rb. Gent 9 januari 2024, 22/2177/A.
[5] Gent 21 juni 2022, 2021/AR/496.
[6] Rb. Gent 9 april 2024, Rec.gen.enr.not. 2024, afl. 7, 287.
[7] Gent 1 oktober 2024, 2023/AR/304.
[8] Cass. 30 december 2024, AR C.23.0443.N.
[9] Rb. Gent 8 oktober 2024, 21/2695/A.
