De voorbije weken doken herhaaldelijk filmpjes op met beelden van incidenten waarbij geweld werd gebruikt hetzij tegen politieagenten, hetzij door de politie zelf.
De vraag kan dan ook worden gesteld in welke gevallen bij dergelijke incidenten geweld toelaatbaar is.
Geweld door de politie
Bij het vervullen van hun opdrachten van bestuurlijke of gerechtelijke politie kunnen politieagenten wel degelijk geweld gebruiken om een wettig doel na te streven dat niet op een andere wijze kan worden bereikt. De wet voorziet daarbij dat elk gebruik van geweld redelijk moet zijn en in verhouding tot het nagestreefde doel. Tevens dient aan elk gebruik van geweld een waarschuwing vooraf te gaan, tenzij dit gebruik van geweld daardoor onwerkzaam zou worden.
Op basis van deze wetsbepaling kunnen politieagenten bijgevolg wel degelijk geweld gebruiken bij het verrichten van een arrestatie of bij optreden tegen het verstoren van de openbare orde. Het geweld is wel enkel toelaatbaar indien het beoogde doel niet kan worden verwezenlijkt zonder geweld, en dient steeds voorafgegaan te worden door een waarschuwing.
Slechts in de gevallen die expliciet in de wet worden voorzien, kunnen politieagenten ook gebruik maken van een vuurwapen tegen personen. Dit is het geval bij wettige verdediging, bij het optreden tegen gewapende personen en bij de bescherming van hen toevertrouwde personen, plaatsen of gevaarlijke goederen.
Het gebruik van een vuurwapen kan pas gebeuren na waarschuwing met luide stem of een ander waarschuwingsmiddel, zoals een waarschuwingsschot, tenzij het gebruik van geweld daardoor volledig onwerkzaam zou worden.
Bij incidenten waarbij geen gewapende personen betrokken zijn zal de politie normalerwijze dan ook geen vuurwapen mogen gebruiken
Geweld tegen de politie
Geweld tegen politieagenten is in principe nooit toelaatbaar.
Indien de politie zich houdt aan hogervermelde wettelijke regeling, kan een persoon zich nooit beroepen op wettige verdediging om eigen geweld tegen de politie te legitimeren.
Wie geweld of agressie pleegt ten aanzien van politieagenten kan worden bestraft wegens weerspannigheid en/of opzettelijke slagen en verwondingen. Weerspannigheid is strafbaar met gevangenisstraf tot 2 jaar. De wetgever heeft geoordeeld dat geweld ten aanzien van politieambtenaren zwaarder gestraft moet worden dan geweld jegens andere personen. De wet voorziet dan ook in zware gevangenisstraffen tot 20 jaar voor slagen en verwondingen jegens politieambtenaren.
Enkel wanneer de politie geweld zou gebruiken dat flagrant in strijd is met de wettelijke regeling, en dat resulteert in een ernstig gevaar voor personen, kan een reactie uit wettige verdediging mogelijk wel verantwoordbaar zijn. Zo kan worden gewezen op het politiegeweld dat aan de basis lag van het overlijden van George Floyd in de Verenigde Staten. Wanneer omstaanders vaststellen dat de politie volstrekt disproportioneel en onnodig geweld gebruikt, waardoor een persoon in levensgevaar verkeert, kan een fysieke reactie van de omstaanders ter verdediging van de betrokken persoon wel verantwoord worden.
