U laat een programma of een website ontwikkelen en betaalt hier ook voor, maar wordt u wel eigenaar? In de IT-sector is het essentieel om in overeenkomsten met uw werknemers en zelfstandige consultants goed de overdracht van de vermogensrechten vast te leggen op creaties zoals computerprogramma’s, databanken, websites, computerchips en octrooieerbare uitvindingen.
In deze nieuwsbrief wijzen wij graag op enkele aandachtspunten en risico’s bij de regeling van de vermogensrechten in overeenkomsten met uw werknemers en zelfstandige consultants.
1.Auteursrecht
Werken die door werknemers of consultants worden gecreëerd, zoals de vormgeving van een website, de grafische gebruikersinterface of handleidingen van computerprogramma’s, vallen binnen het toepassingsgebied van het auteursrecht. Werken genieten slechts bescherming onder het auteursrecht, wanneer ze enerzijds origineel zijn en anderzijds een specifieke vorm hebben (dus niet louter ideeën). Ondernemingen hoeven geen specifieke formaliteiten te vervullen om werken beschermd te zien door het auteursrecht, aangezien dat automatisch en zonder registratieplicht ontstaat. Uiterst belangrijk is de vraag wie de rechthebbende is van de werken. Dit zal steeds de natuurlijke persoon zijn die het werk heeft gecreëerd.
Indien uw werknemer of zelfstandige consultant een auteursrechtelijk beschermd werk tot stand brengt, verwerft deze zowel de vermogensrechten (het reproductierecht en het publiek mededelingsrecht) als morele rechten (het vaderschapsrecht, het integriteitsrecht en het divulgatierecht) op het werk. Voor uw onderneming zullen de vermogensrechten het belangrijkst zijn, aangezien deze door uw onderneming geëxploiteerd kunnen worden bij de bedrijfsvoering.
Een werknemer of zelfstandige consultant kan de vermogensrechten op zijn auteurswerken overdragen aan zijn werkgever/opdrachtgever. Hiervoor is echter een uitdrukkelijk geschreven overdracht van rechten vereist. Concreet betekent dit dat u de overdracht van alle (of een deel van) de vermogensrechten uitdrukkelijk schriftelijk moet afspreken met de werknemer of zelfstandige consultant. Dat kan in de arbeids- of consultancy overeenkomst, of in een (eventueel later afgesloten) afzonderlijke overeenkomst.
Bijzondere aandacht moet worden besteed aan werknemers. Indien u de overdracht met de werknemer afspreekt om het werk te exploiteren in een vorm die nog onbekend is, moet u een deel van de winst, die ontstaat door het gebruik van het werk in uw bedrijfsactiviteiten, aan uw werknemer afstaan. De wet zegt echter niets over de omvang van het deel van de winst, zodat u hier vrij in bent. Deze regel geldt niet voor werken waarvan zelfstandige consultants de auteur zijn. Hoewel de overdracht van de vermogensrechten aan de werkgever kan gebeuren via zeer algemeen geformuleerde clausules, verdient het aanbeveling om dit uitdrukkelijk met uw werknemer of consultant af te spreken in de arbeids- of consultancy overeenkomst. Het is immers zo dat vage clausules in het nadeel worden geïnterpreteerd van de onderneming, waardoor de vermogensrechten alsnog aan de werknemer of zelfstandige consultant zouden toekomen. Rechters zullen bij twijfel of betwisting immers de clausules zo beperkt mogelijk interpreteren, wat negatief kan zijn voor uw onderneming. Het komt er dus op aan om de overdracht en de omvang daarvan, nauwkeurig te omschrijven.
2.Computerprogramma’s
Voor computerprogramma’s is een specifieke wettelijke regeling uitgewerkt, die gebaseerd is op de wettelijke regeling van het auteursrecht.. Beschermd zijn de bron- en doelcode van het computerprogramma, maar ook het voorbereidend materiaal zoals schetsen en modellen zijn beschermd (op voorwaarde dat het voorbereidend materiaal bijdraagt tot de samenstelling van het computerprogramma). Handleidingen, grafische gebruikersinterface en de onderliggende beginselen van computerprogramma’s zijn van bescherming uitgesloten onder de specifieke wettelijke regeling voor computerprogramma’s. Eventueel kunnen ze wel beschermd zijn door het algemene auteursrecht.
Voor computerprogramma’s die door werknemers worden gemaakt bij de uitoefening van hun taken of in opdracht van hun werkgever, geldt een wettelijk vermoeden van overdracht van vermogensrechten ten gunste van de werkgever. Dat houdt concreet in dat, wanneer contractueel niets geregeld is, de vermogensrechten toekomen aan uw onderneming. Enige vorm van vergoeding is hiervoor niet verschuldigd. Het gaat hier echter om een vermoeden, dat steeds door de werknemer kan weerlegd worden.
Om discussie of twijfel te vermijden en zo de verkrijging van de vermogensrechten op computerprogramma’s te verzekeren, verdient het sterke aanbeveling om de overdracht contractueel vast te leggen met uw werknemers. Wederom is het aangewezen dat dit uitdrukkelijk en nauwkeurig gebeurt. Voor zelfstandige consultants bestaat er geen specifieke wettelijke regeling die de overdracht regelt. Het komt er dus op aan om dit ook uitdrukkelijk te regelen in de consultancy overeenkomst. Indien niets op papier wordt gezet, blijven de rechten bij de zelfstandige consultant.
Een belangrijk aandachtspunt in de overeenkomst met uw werknemers of consultants, is het risico dat gepaard gaat met het gebruik en het kopiëren van de broncode van computerprogramma’s van derden, zoals open source software of computerprogramma’s van uw leveranciers. De licentie van die computerprogramma’s bevat vaak specifieke voorwaarden inzake gebruik en kopiëren van de broncode. Teneinde discussie met de eigenaars van die computerprogramma’s en eventuele aansprakelijkheidsvorderingen te vermijden, is het daarom belangrijk hierover duidelijke afspraken te maken met uw werknemers en consultants. Trainingen op het vlak van het gebruik van open source code zijn daarbij geen overbodige luxe.
Topografieën van halfgeleiderproducten, beter bekend als computerchips, zijn op een gelijkaardige wijze geregeld als computerprogramma’s voor wat betreft de overdracht van de vermogensrechten op die computerchips.
3.Databanken
Indien een werknemer een auteursrechtelijk beschermde databank maakt in de uitoefening van zijn taken of volgens de onderrichtingen van zijn werkgever, geldt er eveneens een wettelijk vermoeden van overdracht van de vermogensrechten (met betrekking tot de databank) ten voordele van de werkgever. Echter kan de werknemer ook dit vermoeden weerleggen en verdient het dus aanbeveling om de overdracht in de arbeidsovereenkomst uitdrukkelijk en nauwkeurig te regelen. Ook voor zelfstandige consultants is een uitdrukkelijke contractuele regeling vereist.
Databanken die niet origineel zijn, kunnen ook beschermd zijn wanneer ze getuigen van een substantiële investering vanwege de producent van de databank. De rechthebbende van dat soort databanken is de producent. Dit zal meestal de onderneming zelf zijn, aangezien deze meestal de investering doet.
4.Octrooieerbare uitvindingen
Ook dienen ondernemingen rekening te houden met de vermogensrechten op octrooieerbare uitvindingen die door hun werknemers en zelfstandige consultants zijn gecreëerd. Voorbeelden van octrooieerbare uitvindingen, beter bekend als uitvindingen met patent, zijn technische toepassingen zoals boormachines en scheerapparaten, maar ook software die geïncorporeerd is in hardware en daardoor een technische functie kan vervullen. Er bestaat een lacune in de Belgische wetgeving wat betreft de overdracht van vermogensrechten op octrooieerbare uitvindingen. Dit heeft tot gevolg dat de contractsvrijheid geldt.
Het is dan ook ten zeerste aangewezen om een duidelijke clausule in de arbeids- of consultancy overeenkomst op te nemen met betrekking tot de vermogensrechten op de tot stand gebrachte uitvindingen. Voor die overdracht is geen afzonderlijke vergoeding verschuldigd aan de werknemer of consultant.
5.Conclusie
De vraag wie de vermogensrechten op creaties en uitvindingen van werknemers of zelfstandige consultants verkrijgt, is van groot belang voor de waarde van uw onderneming. Of u nu aan de aankoop of aan de verkoopzijde staat, u dient zich bewust te zijn van de wettelijke regelingen terzake (althans voor zover deze bestaan) en van de verschillen die bestaan naargelang de categorieën van intellectuele eigendomsrechten. Om discussies te vermijden, bevelen we aan dat partijen duidelijke en nauwkeurige clausules met betrekking tot de door de werknemer of consultants gedane creaties en uitvindingen opnemen in de arbeids- of consultancy overeenkomst.
Monard Law helpt u graag verder met uw juridische vragen over de overdracht van vermogensrechten en andere vragen rond intellectuele eigendomsrechten.
